Dalende aandelenkoersen als gevolg van de oorlog in Oekraïne hebben geleid tot iets lagere dekkingsgraden. Bovendien zijn de economische vooruitzichten zeer onzeker geworden. Een verhoging van de pensioenen raakt hierdoor verder uit beeld.
De onzekerheid die wereldwijd op de financiële markten is ontstaan sinds de invasie van Rusland in Oekraïne, vertaalt zich in lagere en volatiele aandelenkoersen. Zo is in Amsterdam de AEX-index sinds begin dit jaar al 16% kwijt. Maar er is daarbij ook sprake van hogere inflatie en negatief bijgestelde economische vooruitzichten. Dit heeft ook gevolgen voor pensioenfondsen: die zagen hun dekkingsgraden sinds de inval gemiddeld met 4 procentpunt dalen.
Actuaris Corine Reedijk van consultancybureau Aon geeft advies aan pensioenfondsen, en ziet dat veel daarvan spoedcalls aanvragen over de mogelijke impact op en de gevolgen voor hun beleggingsportefeuille. De rentestijging vangt in veel gevallen de klappen van de gedaalde Europese aandelen en de verbanning van Russische aandelen en obligaties vooralsnog grotendeels op, stelt Reedijk. 'Het grootste probleem nu is de inflatie. Die is gigantisch, waardoor gepensioneerden er flink op achteruitgaan in koopkracht.'
Pensioenen zijn in de meeste gevallen al meer dan een decennium niet verhoogd, terwijl de koopkracht ervan begin dit jaar al meer dan een vijfde was gedaald.
APG, de grootste pensioenbelegger van Nederland, ziet dat de dekkingsgraden - de verhouding tussen het vermogen en de contante waarde van alle beloofde pensioenen - 'licht lager' staat sinds het begin van de oorlog tussen Rusland en Oekraïne. Bij pensioenfonds PME is de dekkingsgraad met zo'n 2% gedaald, en pensioenfonds PMT ziet een daling van enkele procentpunten.
ABP, klant van APG en het grootste pensioenfonds van Nederland, kan het exacte percentage pas 15 maart bekendmaken. Maar ook APG-hoofdeconoom Thijs Knaap stelt dat voor pensioendeelnemers de grootste impact van de oorlog de gestegen inflatie is. 'Tanken voor €2,40 per liter, een brood van €5. Dat is vooral voor gepensioneerden een harde klap.' Eric Uijen, voorzitter van het uitvoerend bestuur van PME, laat eenzelfde geluid horen: 'Wij maken ons ongelooflijk veel zorgen over de impact van de inflatie op de gepensioneerden.'
Maar een verhoging zit er niet in, stelt Uijen. 'Sinds 2009 hebben wij de pensioenen niet kunnen verhogen en het ziet ernaar uit dat dat er voorlopig ook niet inzit. Het is een ontzettend zure boodschap.' Ook bij PMT ligt er geen verhoging in het verschiet. 'Zover was het ook voor de invasie in Oekraïne nog lang niet', zegt directeur beleggingen Hartwig Liersch.
De verliezen op de aandelenbeurzen betekenen een flinke domper voor de pensioenfondsen. Eind vorig jaar was er nog sprake van stevige beleggingswinsten, en bovendien lieten de dekkingsgraden door de opgelopen rente voor het eerst in jaren een sterke stijging zien. Daarmee kwam, na ruim een decennium stilstand, voor miljoenen pensioenen eindelijk een verhoging in zicht. Die is nu echter weer verder uit beeld geraakt.
Bij pensioenfonds Bouw, een fonds uit de top vijf wat belegd vermogen betreft, is geen sprake van lagere dekkingsgraden, zegt directeur David van As. 'Wel zien we grote volatiliteit in de aandelenportefeuille. Vooralsnog zijn we niet van plan de beleggingsmix aan te passen.' De uitsluiting van de Russische beleggingen heeft volgens Van As slechts een 'marginaal effect'. Pensioenfonds Bouw kon vorig jaar als een van de weinige de pensioenuitkering verhogen, al zit ook daar een nieuwe verhoging er voorlopig niet in.
Als de malaise op de financiële markten nog een tijd aanhoudt en de wereldhandel in het slop raakt, dan hebben pensioenfondsen een probleem. De waarde van hun aandelenportefeuille - in Nederland vaak niet meer dan 40% tot 50% van het vermogen - zal in dat geval verminderen. Bovendien zal, als de recente rentestijgingen doorzetten, de waarde van de obligatieportefeuille onder druk komen te staan. Aan de andere kant worden in het huidige pensioenstelsel de toekomstige verplichtingen van pensioenfondsen ook minder groot als de rente stijgt.
Knaap: 'Veel hangt af van de rente. Tot dusver is deze nog niet van zijn plaats gekomen. Maar de componenten wel: inflatieverwachtingen zijn sterk omhooggegaan en de reële rente gaat sterk omlaag. Het kan vanaf hier beide kanten op; een stijgende rente is voor pensioenfondsen beter.'
Dat Russische aandelen in de afgelopen week door veel pensioenfondsen in de ban zijn gedaan, heeft weinig gevolgen voor de rendementen. Nederlands pensioenfondsen hebben hooguit 1% tot 2% van het vermogen in Rusland belegd
Dit artikel is afkomstig uit het FD.
Om te kunnen reageren moet u ingelogd zijn.
