Ruim veertig economen en prominenten pleiten voor hogere rekenrente

De brief, ondertekend door een lange lijst hoogleraren en economen, met daarnaast enkele bekende ‘invloedrijke Nederlanders’ als Herman Wijffels, Bernard Wientjes, Jeroen van der Veer en Elco Brinkman, werd zondagavond gepubliceerd bij economenvakblad ESB.

De briefschrijvers hekelen de wijze waarop Nederland zich ‘in de put rekent’ met de huidige regels en met name de risicovrije rekenrente van tegen de 0%. De rekenregels worden ‘in extremis’ aangehouden en lijken ‘soms welhaast te worden verdedigd om te kunnen korten’, aldus de brief. De huidige dekkingsgraden zijn gebaseerd op ‘het theoretische geval dat pensioenfondsen de komende vijftig jaar geen rendement meer zullen maken.’

Daardoor is er voortdurend pensioenpaniek, terwijl Nederland een uniek grote hoeveelheid pensioengeld heeft, van 48 maal de uitkeringen van 2018 – naast de binnenstromende premies, die voorlopig nog de uitkeringen ontstijgen.

‘Regels maken pensioen ónzeker’

De rekensystematiek maakt pensioen ‘buitengewoon onzeker’, precies het omgekeerde van wat ermee wordt beoogd, aldus de auteurs. Het vertrouwen van de bevolking in het stelsel is inmiddels sterk gedaald, constateren zij. De Nederlandse regels zijn in tegenspraak met het hoofddoel van prudentieel toezicht volgens IORP 2, menen de auteurs, namelijk ‘het beschermen van de rechten van deelnemers en pensioengerechtigden en het garanderen van de stabiliteit en de soliditeit van de pensioenfondsen’.

De deelname van jongeren wordt ondermijnd, gaat de brief verder. Een premie op basis van deze rekenrente leidt waarschijnlijk tot dramatische opbouwdalingen. Jongeren zullen mogelijk willen uitstappen uit een stelsel dat vijftig jaar geen rendement als uitgangspunt neemt, vrezen de schrijvers. ‘Hoe kunnen we zo’n stelsel nog verplicht stellen?’

Het collectieve element maakt dat stelsel echter nog steeds het behouden waard, menen de auteurs. Individuele beleggers missen kennis en marktkracht en krijgen lagere rendementen tegen hogere kosten.

Rendementen in discontovoet

Als oplossing noemen de auteurs het verdisconteren van de verplichtingen met ‘rendementen die hoger zijn dan de risicovrije rente’. Daarmee wordt het risico op pensioenaanspraken ingeprijsd, hetgeen de schrijvers redelijk lijkt.

Als vingeroefening voor de uitwerking noemen zij een rekenrente met twee componenten: risicovrije rente én het voortschrijdend tienjaars gemiddeld gerealiseerde rendement van het fonds. De resulterende rekenrente krijgt een bandbreedte aan de onder- en bovenzijde.

Er zijn regels nodig voor de hoeveelheid risico in de beleggingen, aldus de brief, onder meer om te voorkomen dat een fonds probeert de rekenrente omhoog te krijgen door agressief te beleggen.

Het plan kan onderdeel zijn van de komende pensioenhervorming. Het mag binnen Europese IORP2-richtlijn en spiegelt andere landen met grote tweede pijler-systemen, die ook hogere rekenrentes hanteren dan de risicovrije rente. Een generatieconflict zien de auteurs niet ontstaan met de invoering van dit ‘realistische perspectief’.

De Tweede kamer, aan wie brief gericht is, heeft op 16 oktober een vergadering ingepland over pensioenonderwerpen.