Pensioenfonds Hoogovens wil zich in het duurzaam-beleggingsbeleid richten op een gezonde leefomgeving en klimaatrisico. Volgens het fonds zijn die thema’s ‘herkenbaar en dichtbij’ voor werknemers en werkgever Tata Steel.
Dat staat in het jaarverslag van het fonds, dat de pensioenen verzorgt voor ruim 28.000 (oud)-werknemers en gepensioneerden van staalfabrikant Tata Steel Nederland.
De stap is opmerkelijk, nu de werkgever zelf hoog in de top tien van CO2-uitstoters van Nederland staat, terwijl de staalproductie in IJmuiden behoorlijke overlast veroorzaakt voor omwonenden. Er is sprake van stank, stof, uitstoot van gevaarlijke stoffen en gezondheidsklachten (zie kader).
In het jaarverslag noemt het pensioenfonds gevaar voor omwonenden een ‘no-go’ bij de beleggingen, evenals gevaar voor klanten en werknemers, of corruptie en uitbuiting. ‘Het pensioenfonds streeft ernaar blootstelling aan deze categorie zo veel als mogelijk te voorkomen, dit past niet bij het pensioenfonds.’
Het fonds, dat bijna €10 mrd vermogen beheert, heeft daarnaast een ‘gezonde leefomgeving’ opgenomen als één van vier thematische aandachtsgebieden voor het duurzaam-beleggingsbeleid. ‘Een gezonde en veilige leef- en werkomgeving, voor werknemers van bedrijven en inwoners, is van groot belang.’
De andere gekozen thema’s zijn ‘goede arbeidsomstandigheden’, evenals ‘klimaat als risico’ en ‘klimaat als kans voor de circulaire economie’. ‘Het niet of te traag omschakelen naar een circulaire economie wordt als maatschappelijk schadelijk beschouwd’, schrijft het fonds.
‘Grote betrokkenheid’
De keuze voor de thema’s ‘klimaatrisico’ en ‘gezonde leefomgeving’ vormt een contrast met de reputatie van Tata Steel op deze terreinen.
Het pensioenfonds ontwaart echter geen tegenstrijdigheid, schrijft directeur beleggingen Jelle Beenen in een reactie. ‘In tegendeel. Juist omdat men in de staalindustrie dagelijks met de gekozen thema’s te maken heeft, zijn ze voor alle geledingen van het pensioenfonds herkenbaar en dichtbij. Er is daardoor een grote betrokkenheid bij deze thema’s. Ook kan er vanuit kennis en bekendheid met de thema’s beter gefundeerd geoordeeld worden over de dilemma’s die ze met zich meebrengen.’
De thema’s zijn gekozen na consultatie met werkgever, werknemers en gepensioneerden. Ze worden door ‘alle geledingen met overtuiging onderschreven’, aldus Beenen. Hij wijst erop dat onder meer ‘CO2-neutraal staal’, de circulaire economie, en ‘onze omgeving’ ook belangrijk zijn in het duurzaamheidsbeleid van werkgever Tata Steel.
CO2-uitstoot en vervuiling door Tata Steel
Tata Steel behoort tot de grootste CO2-uitstoters van Nederland. In een onderzoek van Milieudefensie staat het bedrijf zelfs op één. Volgens cijfers van de Nederlandse Emissie-autoriteit staat Tata op drie.
Tata Steel zegt echter dat het vergeleken met andere staalbedrijven een van de meest CO2-efficiënte is. Het wil de CO2-uitstoot terugdringen, eerst met afvang en efficiëntere technieken en later door staalproductie op waterstof in plaats van cokes.
Vervuiling rond de staalfabriek in IJmuiden is al jaren een probleem. Een bekend voorbeeld zijn de grafietregens in 2018 en 2019. Deze bevatten de zware metalen lood, mangaan en vanadium, in volgens het RIVM ‘ongewenste’ hoeveelheden voor jonge kinderen. Een cokesfabriek op het terrein geeft ook veel klachten over stank: 1800 meldingen in 2020. Deze werd in april onder intensief toezicht geplaatst. Er is ook vaak sprake van fijnstof in de lucht, volgens RIVM-metingen.
Incidenten in 2021 waren ‘zwarte sneeuw’ na het niet goed afdekken van een kolenberg. Dit jaar kreeg het bedrijf een waarschuwing na een onvergunde lozing van kwik.
In april bleek uit RIVM-onderzoek, dat bewoners in de regio meer acute en chronische gezondheidsklachten hebben dan elders, waaronder ook in andere industriële regio’s. De acute klachten hebben betrekking op luchtwegen, maag-darmkanaal, huid, ogen en hart. De chronische aandoeningen betreffen het hart, diabetes en longkanker. Het RIVM laat zich overigens niet uit over de oorzaak van dit alles.
Een groep van 1100 omwonenden heeft in mei aangifte gedaan en verzocht om strafrechtelijke vervolging van Tata-leidinggevenden vanwege milieuvervuiling.
Tata Steel zegde kort daarop toe sneller de overlast terug te dringen. Een investering van €300 mln moet geuroverlast met 85% en stofoverlast met 65% verminderen.
Concrete uitvoering
Het jaarverslag maakt nog niet concreet wat het fonds op beleggingsgebied wil doen, naar aanleiding van de gekozen thema’s. Het fonds gaat ze in 2021 vertalen in ‘uitvoerend beleid en concrete stappen’, belooft het.
Op het punt ‘gezonde leefomgeving’ heeft het fonds een abonnement op een database met analyses van deze en andere risico’s bij duizenden bedrijven, verklaart Beenen. ‘Deze kennis wordt vooral gebruikt bij de bepaling van het stemgedrag bij moties die aan het thema raken, en engagement.’
Uitsluiten of verkopen van bedrijven zal het fonds om deze reden niet snel doen. ‘Dat is een instrument dat pas toegepast wordt als er langdurig geen verbetering is bij zeer grote schendingen.’
Volgens Beenen bestaan er weinig eenduidige criteria en meetmethoden voor een ‘gezonde leefomgeving’. Er wordt vooral gekeken of er ‘ernstige controverses spelen of kunnen gaan spelen’.
CO2-voetafdruk
Voor het thema klimaat gaat het fonds dit jaar nog geen harde CO2-reductiedoelstelling doorvoeren, meldt Beenen, of categorieën zoals steenkool uitsluiten, zoals gebeurt bij veel andere fondsen.
Een klimaatdoelstelling op basis van een CO2-voetafdruk is ‘niet zonder nadelen’, schrijft Beenen. Daarnaast is ‘a priori uitsluiting slechts een onderdeel van maatschappelijk verantwoord beleggen. Dit zal altijd beperkt blijven tot worst offenders.’ De enige bedrijven die het fonds nu op uitsluitingslijst heeft staan, zijn vijf bedrijven die betrokken zijn bij de productie van clustermunitie.
Het fonds wil dit jaar komen tot methodes en criteria waarmee de klimaatdoelstellingen ‘op een zinvolle manier geformuleerd worden’. De doelen zullen vooral gebruikt worden als basis voor stemmen en engagement, evenals de selectie van beleggingen, aldus Beenen.
Aandelen werkgever
In aandelen van de werkgever heeft het fonds op dit moment geen actieve posities, meldt Beenen. Wel heeft het via een passieve belegging in de MSCI Emerging Markets-index een belang van €200.000 in het Indiase bedrijf.
Door de constructie met een passieve indexbelegging zou een verkoop van dat belang sowieso niet mogelijk zijn, zegt Beenen.
Verantwoordingsorgaan
In het jaarverslag laat het verantwoordingsorgaan doorschemeren, dat het graag wat meer haast ziet bij het duurzaam-beleggingsbeleid. ‘Het mvb-dossier staat al meerdere jaren op de agenda van het bestuur. (…) Het verantwoordingsorgaan hoopt dat er in 2021 meer voortgang kan worden gemaakt waarbij de eerste beleidskeuzes ook geïmplementeerd gaan worden.’