Steeds meer pensioenfondsen – zoals Metaal & Techniek (PMT), PGB en Metalektro (PME) – zeggen grondstoffen vaarwel. Dit jaar was dat geen slechte beslissing: de veel gebruikte commodities-index van Goldman Sachs daalde sinds begin 2014 met 12%.
PMT was in 2013 een van de eerste grote fondsen die zijn grondstoffenportefeuille opdoekte. Het metaalfonds ruilde ruim 2% van het vermogen in voor aandelen. Hetzelfde jaar verkocht Pensioenfonds Grafische Bedrijven (PGB) voor bijna een half miljard aan grondstofbeleggingen.
Dit jaar volgde PME het voorbeeld van PMT en PGB. Dit metaalfonds heeft zijn grondstoffenbelegging dit jaar helemaal afgebouwd. PME noemt twee redenen voor dit besluit. Ten eerste is de toegevoegde waarde van grondstoffen gering. Ten tweede heeft PME bedenkingen bij het ethische karakter van deze beleggingen. Stijgende voedselprijzen zijn leuk voor beleggers en boeren, maar voor de bevolking van een arm land kan het een ramp zijn.
Koude douche
Fondsen die afscheid hebben genomen van grondstoffen zoals olie, gas, goud en zilver hebben dit jaar het gelijk aan hun zijde. Met name het afgelopen kwartaal was een koude douche voor grondstofbeleggers. Het pensioenfonds van PostNL meldt bijvoorbeeld een waardedaling van 13%. Ook sinds begin dit jaar zijn de resultaten bedroevend. ABP verloor 3,9% en PFZW zag bijna 7% van de waarde verdampen. Bij dat laatste fonds doet het extra pijn, omdat het een relatief hoog percentage van de beleggingen (6%) in deze categorie heeft gestoken.
De beroerde prestaties van grondstoffen beperken zich niet tot vorig jaar. Ook 2012 en 2011 leden beleggers verlies op grondstoffen. Van de Commissie Parameters, die pensioenfondsen voorschrijft met welke rendementen ze mogen rekenen, mogen pensioenfondsen bij grondstoffen een rendement van maximaal 5% inboeken voor hun ramingen. Eerder was het 6%.
Olieprijs
De grondstofindices zijn vooral naar beneden getrokken door de gedaalde olieprijs. De hogere dollarkoers dempt dit effect voor eurobeleggers enigszins. De olieprijs daalde met zo’n 20%. De stijging van de koffieprijs door de droogte in Brazilië met zo’n 70% kon dat niet compenseren, omdat olie vele malen zwaarder weegt in grondstoffenindices.
Jason Lejonfarn, grondstoffenexpert bij BNY Mellon, is de eerste om te erkennen dat de grondstoffenrendementen slecht waren de afgelopen jaren. ‘Het is nooit saai op de markt voor grondstoffen. De prijsdalingen zijn te wijten aan een combinatie van factoren. De prijzen voor graan en mais zijn gedaald als gevolg van goede oogsten. Een andere factor is de minder sterke groei van China. Dat leidt tot een daling van de vraag naar olie, koper en andere grondstoffen.’
Maar volgens Philippe Roset, hoofd Benelux bij ETF Securities, waren de afgelopen drie kalenderjaren slecht, maar is het rendement op de langere termijn nog steeds goed. ‘De afgelopen tien jaar was het rendement 7,3%. Dat is beter dan aandelen.’ Roset gebruikt de index van Bloomberg. ‘Die geeft een beter beeld omdat energie daarin minder zwaar weegt dan in de index van Goldman Sachs.’
Rolrendement
Sommige fondsen zijn nooit aan grondstoffen begonnen. De pensioenfondsen van Hoogovens en Arcadis zijn daar voorbeelden van. ‘Begin deze eeuw kregen we het advies in grondstoffen te stappen’, vertelt Rob Schippers, riskmanager bij pensioenfonds Arcadis. ‘Er waren drie redenen om dat te doen. De eerste was de gedachte dat grondstoffen steeds schaarser worden door de stijgende vraag uit opkomende landen. Hierdoor zouden de prijzen stijgen. Ten tweede verdient de belegger aan de rente op het geld dat als onderpand dient bij termijncontracten of futures. Ten derde kan extra rendement worden behaald met het doorrollen van de termijncontracten.’
Schippers zette met name vraagtekens bij het zogeheten rolrendement. ‘Futures zijn een soort verzekeringscontracten. De boer weet dat hij een bepaalde prijs krijgt voor zijn graan of sojabonen. Het rolrendement is een soort verzekeringspremie. Die premies zijn door de toestroom van veel kapitaal naar de grondstoffenmarkt verdwenen en zelfs omgeslagen in verlies. Door de komst van ETF’s zijn veel meer beleggers in grondstoffen gestapt.’
De Commissie Parameters constateert eveneens dat dit rolrendement in rook is opgegaan. ‘Sinds 2004 is het rolrendement negatief’, schrijft de commissie in zijn rapport over beleggingsrendementen.
Belangrijk verschil met andere beleggingen is dat grondstoffen geen inkomsten zoals huur, dividend of rente genereren. Dat maakt zaken als rente-inkomsten en rolrendement bovenop de prijsstijging extra belangrijk.
Voor pensioenfonds Arcadis was het vooruitzicht dat het rolrendement negatief uitvalt reden niet in grondstoffen te beleggen. ‘We onderzoeken of we misschien meer in hypotheken kunnen beleggen’, zegt Schippers. ‘Het rendement op obligaties is extreem laag en zal dat nog wel even blijven.’
PGB onderzocht in 2012 de toegevoegde waarde van grondstoffen. Het fonds concludeert dat het rolrendement bij commodityswaps negatief wordt beïnvloed door de opslagkosten die worden doorberekend. Die zijn bijvoorbeeld bij aardgas vrij hoog.
Roset werpt tegen dat het bij edelmetalen mogelijk is in de spotprijs te beleggen. Deze beleggingen hebben een fysieke dekking. Hierbij heeft de belegger geen last van een eventueel negatief rolrendement.
Toehappen
De verkopers van grondstofbeleggingen laten zich niet uit het veld slaan door de negatieve geluiden over hun beleggingscategorie. Sterker nog, ze vinden dat de gedaalde prijzen een goede reden zijn nu toe te happen. Roset: ‘De prijzen van veel landbouwproducten en mijnbouwproducten zijn de afgelopen jaren zo ver gedaald dat boeren en mijnbouwers onder de kostprijs werken. Ik verwacht dat de marktwerking ervoor zal zorgen dat de prijzen weer naar een hoger niveau stijgen, bijvoorbeeld omdat mijnen worden gesloten of boeren besluiten andere gewassen te gaan verbouwen.’
Naast het rendement op de lange termijn zijn er volgens verkopers nog twee argumenten om grondstoffen serieus te nemen. Ten eerste zouden ze een uitstekende bijdrage leveren aan de diversificatie van de beleggingsportefeuille. Ten tweede zijn voorstanders ervan overtuigd dat commodities een goede bescherming bieden tegen sterk oplopende inflatie.
Diversificatie
Volgens Jason is diversificatie nog steeds een goede reden een deel van het pensioenvermogen in grondstoffen te steken. ‘De correlatie met aandelen is nog steeds laag.’ Grondstofprijzen lopen minder vooruit op de markt dan aandelen. In de koers van een aandeel zit vaak een verwachtingscomponent.
Lang niet iedereen valt voor het correlatie-argument. Onlangs zette Eduard van Gelderen, chief investment officer van APG, vraagtekens bij het diversificatie-geloofsartikel. ‘Diversificatie was lange tijd de enige free lunch in de financiële sector’, aldus Van Gelderen. ‘We moeten constateren dat de voordelen van diversificatie zijn afgezwakt.’ Volgens van Gelderen is de oorzaak van de hogere correlatie tussen de verschillende beleggingscategorieën de technologie die het steeds makkelijker maakt geld van de ene naar de andere categorie te verplaatsen. Andere reden is volgens Van Gelderen dat alle beleggingscategorieën uiteindelijk een link hebben met economisch groei.
PGB meent eveneens dat het diversificatievoordeel wordt overschat: de grondstofprijzen deinen mee met de koersen van onder meer energiebedrijven.
Volgens Roset van ETF Securities is de correlatie van grondstoffen en aandelen weer aan het dalen. ‘Na de financiële crisis was de correlatie gestegen naar 0,7%, maar sinds 2011 is dit percentage onder 0,5% gezakt.’
Inflatie
Een andere reden om toch te blijven beleggen in olie, koper en platina is dat de prijzen van deze grondstoffen in de pas lopen met de inflatie. ‘Het is een goede bescherming tegen plotseling oplopende inflatie’, zegt Roset. ‘Zo’n 5% van de portefeuille in grondstoffen is voldoende om dat te bereiken. Zeker op de langere termijn volgen de grondstofprijzen de inflatie vrij nauwkeurig.’
De aanhoudend lage rente en de verwachting dat de rente nog wel even laag zal blijven, maakt dat inflatie niet hoog op de agenda staat van pensioenbeleggers. ‘Beleggers maken zich op dit moment nauwelijks zorgen over inflatie op de korte termijn. Inflatie-uitschieters zijn hoogstens te verwachten in opkomende markten’, zegt Schippers van Arcadis. ‘Dat risico kun je verminderen door beleggingen in die markten tegen het licht te houden. Daar zijn geen grondstoffen voor nodig.’
U moet ingelogd zijn en een geldig abonnement hebben om een reactie te plaatsen.