Belangrijker dan de vraag wanneer we met pensioen kunnen is de vraag hoe we zo dat gezond mogelijk kunnen
Voorafgaand aan het vorige week bereikte pensioenakkoord is het onderwerp pensioenopbouw de afgelopen maanden breed uitgemeten in de nieuws- en opiniekaternen. De meeste argumenten waren daarbij van economische aard: arbeidsjaren, rentestanden en het omslagstelsel passeerden de revue. Centraal in het maatschappelijke debat en in het gesloten akkoord staat de vraag wanneer we de arbeidsmarkt moeten verlaten.
Een veel belangrijkere vraag wordt vergeten, namelijk: hoe kunnen we zo gezond mogelijk met pensioen gaan?
Abrupte pensionering en het oprekken van de datum waarop dat gebeurt kennen een aantal ernstige bijwerkingen. Het dwingt mensen om te lang voltijd te werken en houdt geen rekening met het verminderde mentale en fysieke reservevermogen op hogere leeftijd.
Bovendien weten we uit wetenschappelijk onderzoek dat ingrijpende gebeurtenissen — en abrupte pensionering is daar een van — het risico vergroten dat het lichamelijke, psychische en sociale evenwicht dat gezondheid kenmerkt wordt verstoord. Daarnaast is werken een nuttige lichamelijke en geestelijke training. Die valt bij abrupte pensionering ineens weg, terwijl ‘use it or lose it’ een wetenschappelijk bewezen gulden regel uit de verouderingswetenschap is. Tot overmaat van ramp staat de gepensioneerde ook nog de hele dag bloot aan de verleidingen van overconsumptie. Pensioneringsonderzoek wijst erop dat dit ‘Zwitserleven’ een risicofactor op zich is voor hart- en vaatziekten, dementie en depressie. Al deze punten samen wijzen erop dat dit gedwongen leeftijdsontslag allesbehalve goed voor de gezondheid is.
Een gefaseerde pensionering, ofwel een getrapt pensioen, past veel beter bij de geleidelijke vermindering van de maximale prestaties door veroudering. Een getrapt systeem heeft twee belangrijke voordelen. Ten eerste neemt het schokeffect af, en daarmee de negatieve gezondheidseffecten die daaruit volgen. Een geleidelijke afbouw past beter bij de fysiologie, psychologie en sociologie van ouderen. De topsport die fulltime werken op hogere leeftijd wordt, kan door geleidelijk te minderen goed worden afgebouwd. Ten tweede is getrapt pensioen goed voor het activeren van ouderen. Enerzijds doordat het moment waarop helemaal gestopt wordt met werken later plaatsvindt. Anderzijds doordat oudere werknemers gedurende de periode van pensionering bewuste keuzes kunnen maken over de nieuwe invulling van hun dagelijkse activiteiten en hun sociale relaties. Uit wetenschappelijk onderzoek in Australië blijkt dat de globale gezondheid van mensen die geleidelijk stoppen met werken na een jaar bijna 15% beter is dan die van mensen die abrupt ophouden. Het onderzoek legt tevens een verband tussen de keuzevrijheid die mensen hebben bij het kiezen van een passend pensioentraject en de positieve gezondheidsuitkomsten.
Regelingen zoals flexpensioen of de Bapo-regeling (Bevordering ArbeidsParticipatie Ouderen) in het onderwijs maakten een graduele uittreding mogelijk, maar zijn afgeschaft of staan ter discussie omdat de deelnemers door die regelingen in totaal minder gaan werken. Getrapt pensioen is echter ook mogelijk zonder dat iemand minder werkt dan in het abrupte systeem; voor wie het niet erg vindt om tot op hogere leeftijd (minder uren) door te werken zou een gefaseerde uittreding mogelijk moeten zijn. Het zou interessant zijn als werkgevers en pensioenfondsen deze optie actief gaan aanbieden aan werknemers. Ook zorgverzekeraars kunnen getrapt pensioen met een gerust hart stimuleren, gegeven de te verwachten daling of uitstel van ziektelast nadien.
Om getrapt pensioen mogelijk te maken voor het grote publiek moet een aantal barrières worden geslecht. Het automatisch ontslag bij het bereiken van de AOW-leeftijd is te rigide. Flexibilisering van de AOW kan ook bijdragen aan het faciliteren van getrapt pensioen. De sociale partners kunnen het exacte aanbod van pensioentrajecten uitwerken in cao-afspraken. Zo kan getrapt pensioen ook interessant zijn voor diegenen die een zwaar beroep uitoefenen.
Voor alle partijen is flexibilisering de beste oplossing; de ‘one size fits all’-aanpak van de abrupte pensionering schaadt de gezondheid van velen. Neem daarom de effecten van pensionering op de gezondheid mee in het maatschappelijke debat. Zodat over tien jaar de meeste werknemers ervoor kunnen kiezen om met getrapt met pensioen te gaan. Ook al ligt er nu een akkoord, het is zaak alsnog snel het dogma van abrupte pensionering van ons af te schudden.
U moet ingelogd zijn en een geldig abonnement hebben om een reactie te plaatsen.