Crisis beperkt levensverwachting, maar effect is van korte duur
Bankencrises hebben een forse daling van de levensverwachting tot gevolg, zo stelt hoogleraar financiële markten Mathijs van Dijk in zijn oratie. Maar voor de langetermijnverwachtingen waarmee pensioenfondsen rekenen is het effect te verwaarlozen, zegt actuaris Marco van der Winden.
Gemiddeld daalt de levensverwachting met negen maanden door een bankencrisis, zo blijkt uit het onderzoek van Van Dijk. De hoogleraar aan de Erasmus Universiteit bekeek 187 bankencrises in 126 landen in de periode 1970-2009. Die cijfers legde hij naast de verwachte levensverwachting bij geboorte in dezelfde periode. Conclusie: een crisis beïnvloedt de levensverwachting sterk negatief.
Mogelijke oorzaken zijn een stijging van aantal sterftegevallen door zelfdoding en verslaving, meer stress en minder gezonde levensstijl en lagere kwaliteit van de gezondheidszorg doordat daar minder geld aan wordt uitgegeven.
De effecten zijn het sterkst merkbaar in minder ontwikkelde landen. Van Dijk: “In westerse landen als Nederland is de daling veel minder groot. Dan gaat het eerder om stabilisatie van de levensverwachting. Recente cijfers van CBS en WHO lijken daar ook op te wijzen.”
Volgens Van Dijk doet de relatief korte onderzoeksperiode van veertig jaar niets af aan zijn bevindingen. “Natuurlijk, hoe langer de periode hoe beter, maar in de onderzoeksperiode zijn voldoende crises geweest om genoeg data te generen.” Van Dijk heeft alleen naar bankencrises gekeken. “Ik heb me geconcentreerd op bankencrises omdat crises op de aandelenbeurzen veel minder effect hebben.”
Kortetermijneffect Een lagere levensverwachting is voor pensioenfondsen goedkoper. Maar pensioenfondsen hoeven zich met Van Dijks onderzoeksconclusies niet rijk te rekenen, zegt Marco van der Winden, lid van de commissie sterftetafels van het Actuarieel Genootschap.
“Dat de economische situatie effect heeft op de levensverwachting is bekend. Dat wordt ook verwerkt in de modellen. Alleen gaat het vaak om kortetermijneffecten. Op de lange termijn stijgt de levensverwachting gewoon door,” zegt hij.
En dat is voor pensioenfondsen nu eenmaal het belangrijkste. “Alleen van een zeer lange periode van economische neergang zou je langetermijneffecten kunnen verwachten. Dan kunnen bepaalde leeftijdscohorten daar negatief door worden beïnvloed.”
Strenge winters De huidige crisisperiode zit maar voor een deel in het onderzoek van Van Dijk. Recente gegevens van het Actuarieel Genootschap laten zien dat de laatste jaren de levensverwachting afvlakt, met name voor vrouwen. Maar Van der Winden vindt het te vroeg om te spreken van een crisiseffect. “Strenge winters en hete zomers hebben veel invloed op de levensverwachting. En we hebben de laatste jaren veel strenge winters gehad.”
Hoogleraar demografie Jan Latten, werkzaam bij het CBS, zegt dat crises altijd destabiliseren.
“Heel vroeger vormden veroorzaakten misoogsten hongersnoden. De val van het communisme in Rusland drukte de levensverwachting van mannen met vele jaren en in Nederland zien we nu dat het aantal baby’s afneemt. In West-Europa stijgt het aantal zelfdodingen. Dat heeft natuurlijk een verlagend effect op de levensverwachting,” zegt hij.
“Aan de andere kant: het is minder druk op de weg, het aantal verkeersdoden daalt, en dat is weer gunstig voor de levensverwachting.”
Volgens Latten was de stabilisering van de levensverwachting in 2012 waarschijnlijk tijdelijk. Inmiddels stijgt de levensverwachting weer. “En dat blijft de trend waarmee wij rekening houden.”
U moet ingelogd zijn en een geldig abonnement hebben om een reactie te plaatsen.