‘Doelen pensioenwet zijn behaald’ — artikel bevat een betaalmuur

De Wtp voldoet aan de gestelde doelen, vindt Marc Heemskerk. Maar of de deelnemers dat ook vinden, hangt straks vooral af van de resultaten. En de bereidheid afscheid te nemen van mythes als volledige zekerheid.

De Wet toekomst pensioenen heeft zijn beslag gekregen voor de drie dappere koploperfondsen. Ook andere pensioenfondsen hebben hun Wtp-plannen inmiddels onthuld. Tijd voor een eerste evaluatie. Heeft de gekozen invulling geleid tot de beoogde verbetering van ons pensioenstelsel of hadden we ons de moeite kunnen besparen?

Weten we eigenlijk nog wat het doel van de pensioenhervorming was? Menigeen geeft hier een eigen invulling aan. Veelgehoord is een ‘koopkrachtig pensioen’, dat nu eindelijk mogelijk zou worden. Maar de officiële boodschap van Carola Schouten was destijds net wat anders. ‘Eerder perspectief op een koopkrachtig pensioen’ was haar letterlijke tekst. ‘Eerder’ betekent niet dat je daadwerkelijk iets krijgt en ‘perspectief’ tempert de verwachtingen nog verder. Een koopkrachtig pensioen zou ik zelf dan ook geen doel op zich willen noemen, al wordt het door velen wel zo ervaren.

Wat is dan wel het doel? Makkelijk verwoord is het wederom niet, maar in de Memorie van Toelichting bij de Wtp staat dat ‘een nieuw evenwicht gevonden moet worden tussen ambitie, zekerheid en kosten’. Waarbij ambitie aangeeft wat we willen bereiken, zekerheid hoe we grote dalingen in pensioen kunnen voorkomen en kosten de prijs die we willen betalen.

Benoeming van die laatste component is zeker van belang. Uiteraard wensen we allemaal 70% van ons laatstverdiende loon als pensioen, gegarandeerd en met volledige prijsindexatie na ingang. Maar dan moeten we ook bereid zijn de kosten hiervoor in te leggen: zo’n 50% van ons salaris. Of dit dan het nieuwe evenwicht wordt, valt sterk te betwijfelen.

En wat is het nieuwe evenwicht geworden? Hoe pakt dat uit als je kijkt naar de gepubliceerde plannen? Het klinkt raar, maar eigenlijk is er niets verschoven in het evenwicht. De premie onder de Wtp is doorgaans dezelfde premie als onder het ftk. Niet vreemd gegeven het feit dat we al lang collectieve dc-regelingen hadden.

De zekerheid lijkt in eerste instantie afgenomen, maar een tweede blik spreekt dit tegen. Met afgenomen beleggingsrisico in de uitkeringsfase en een solidariteits- of risicodelingsreserve erbij is de uitkering nog behoorlijk zeker, vergelijkbaar met het ftk.

Tja, en als twee van de drie componenten in een gesloten systeem gelijk blijven, blijft de laatste component (ambitie) dat per definitie ook. Behalve voor optimisten die denken onder het nieuwe stelsel veel meer rendement te gaan halen. Ze zijn er zeker, maar ik hoor hier zelf niet bij. De collectieve beleggingsmix gaat niet zoveel wijzigen bij de meeste pensioenfondsen en het collectieve rendement dus evenmin.

Als het evenwicht niet verschuift, is de hele Wtp-operatie dan voor niets? Zeker niet. Het is namelijk onder de Wtp beter te begrijpen dat er überhaupt een evenwicht is. Door inzicht in het persoonlijk pensioenvermogen wordt duidelijk dat pensioen met beleggen en risico samenhangt. Dat er niet oneindig hoge uitkeringen uit het kapitaal geput kunnen worden. Dat er een relatie is tussen behaald beleggingsrendement en pensioenverhogingen.

Huidige mythes van onbegrensde toeslagmogelijkheden en volledige zekerheid worden uitgebannen. Voor hen die het willen horen natuurlijk. En passant wordt ook de niet-functionele herverdeling van de doorsneesystematiek uitgebannen in de Wtp, wat het stelsel transparanter en persoonlijker maakt. En ook dat was een Wtp-doel.

Dus goedbeschouwd is het doel behaald. Ook met de Wtp-invulling zal het Nederlandse pensioensysteem vermoedelijk het ‘beste stelsel ter wereld’ blijven.

Maar ja, een pensioensysteem wordt doorgaans afgerekend op de pensioenresultaten – lees toeslagen – en niet op transparantie en techniek. Deze resultaten zullen voor veel pensioenfondsdeelnemers dan ook gaan uitwijzen of de transitie geslaagd is of niet.

Teleurstelling bij hen die in mythes blijven geloven, is onvermijdelijk. Zij zullen ook met de Wtp hun doel niet bereiken.

Marc Heemskerk is actuaris bij Mercer. Deze column schrijft hij op persoonlijke titel.