‘Maak een nieuwe afweging over beleggen in defensie’ — artikel bevat een betaalmuur

Pensioenfondsen kunnen defensie niet langer behandelen als morele bijzaak, schrijft Daan Spaargaren. ‘Wie gelooft in vrijheid en democratie, moet ook investeren in de middelen om die te verdedigen.’

De wereldorde wankelt. Europa staat er steeds vaker alleen voor, en Nederland moet zich herbewapenen. Dat vraagt om serieuze investeringen in de defensie-industrie. Maar pensioenfondsen kijken nog altijd te veel naar hun uitsluitingsbeleid en naar politiek Den Haag. Dat getuigt van een morele reflex die geen recht doet aan de geopolitieke realiteit. Hoog tijd voor een volwassen debat over beleggen in defensie.

De vraag is niet of oorlog goed of slecht is. De vraag is of pensioenfondsen willen bijdragen aan onze veiligheid. En zo ja: hoe? Het antwoord daarop gaat verder dan wat schaven aan het uitsluitingsbeleid. Defensie gaat over macht, dreiging en afschrikking. Geen duurzaamheidsproject, maar een harde randvoorwaarde voor het voortbestaan van een vrije samenleving. De geopolitieke dreiging dwingt ons de morele afweging over beleggen in defensie opnieuw te maken.

Pensioenfondsen beleggen al jaren in defensiebedrijven, zolang deze bedrijven geen controversiële wapens maken zoals landmijnen en chemische wapens. Dat beleid is bedoeld als morele ondergrens, niet als totaalverbod. Maar geleidelijk werd het beleid bij veel fondsen wel steeds verder aangescherpt, en werden steeds meer defensiebedrijven uitgesloten. Dat is onhoudbaar. In een wereld waarin democratieën onder druk staan, is defensie geen moreel probleem, maar een morele plicht.

Oprekken morele grenzen

Toch is het versoepelen van het uitsluitingsbeleid geen wondermiddel. Daar kleven bovendien verschillende risico’s aan. Dergelijk beleid is vaak generiek opgesteld, bij versoepeling bestaat de kans dat onbedoeld de defensie van vijandige regimes wordt gefinancierd. Bovendien hebben grote beursgenoteerde defensieconcerns meestal geen gebrek aan financiering.

Het oprekken van morele grenzen – naar verluid gaan binnen coalitiepartijen stemmen op voor het heroverwegen van het financieringsverbod voor clustermunitie – is onnodig en onverstandig. Daarmee bouwen we geen nieuwe defensie-industrie op, en dragen pensioenfondsen maar zeer beperkt bij aan de herbewapening.

Meer dan bommen en granaten

Pensioenfondsen moeten dus verder kijken, zij moeten hun rol breder definiëren dan investeren in bommen en granaten. Naast een sterke krijgsmacht vraagt de toekomst om strategische weerbaarheid: investeringen in technologische innovatie, digitale veiligheid, kritieke infrastructuur en energiezekerheid. De energietransitie is niet alleen noodzakelijk voor het klimaat, maar ook om geopolitieke afhankelijkheden te verminderen. Ook wegen, bruggen en spoorlijnen zijn militair én civiel onmisbaar, en vragen om versterking.

Op al deze terreinen ligt mogelijk wél een financieringsbehoefte, en kunnen pensioenfondsen een bijdrage leveren. En dat kan, juist vanwege de lange looptijd en in het geval van een stabiele vraag, bijdragen aan het primaire doel van pensioenfondsen: een goed, toekomstbestendig rendement voor hun deelnemers.

Defensie is geen morele bijzaak

Dat vraagt wel om een omslag in denken en doen. Van de politiek, maar ook van pensioenfondsen. Veel barrières, zoals vraagbundeling, het stroomlijnen van toeleveringsketens en grensoverschrijdende infrastructuur, moeten politiek worden aangepakt. Pensioenfondsen zullen een antwoord moeten formuleren op de vraag of, en zo ja, hoe zij willen bijdragen aan de militaire en strategische uitdagingen waar Europa voor staat. Die vraag hoort in deze tijd op de bestuurstafel van ieder fonds.

Tegelijk moeten fondsen actief verkennen waar de financieringsbehoefte zit en waar hun vermogen nodig is. Voor defensiematerieel, maar ook voor dual-use technologieën, infrastructuur en energieonafhankelijkheid. De EU bereidt grootschalige investeringsprogramma’s voor, en rekent daarbij ook op de inbreng van private partijen zoals pensioenfondsen.

De wereld wordt opnieuw ingedeeld, vrede, stabiliteit en welvaart staan onder druk. Defensie is geen vanzelfsprekendheid, en veiligheid evenmin. In een wereld van toenemende dreiging is investeren in onze weerbaarheid geen luxe, maar een noodzaak. Ook pensioenfondsen hebben hierin een rol te spelen. We kunnen defensie niet langer behandelen als morele bijzaak. Wie gelooft in vrijheid en democratie, moet ook investeren in de middelen om die te verdedigen.

Daan Spaargaren is senior strateeg verantwoord beleggen bij pensioenfonds PME.