Minister herhaalt: pensioeneisen bij aanbesteding werken niet — artikel bevat een betaalmuur

Het kabinet gaat pensioenopbouw niet verplichten bij aanbestedingen van overheidsopdrachten. Dat is niet effectief, aldus minister Van Hijum. Het is de tweede keer dat het idee terzijde wordt gelegd.

Het idee dat de overheden als zij werk aan- of uitbesteden – zoals de aanleg van een weg, het rijden van bussen of callcenterwerk – zouden moeten eisen dat zich inschrijvende bedrijven een pensioenregeling hebben, kwam uit het Aanvalsplan witte vlek van de Stichting van de Arbeid uit 2020. Dat plan bevatte een serie maatregelen om het aantal werknemers zonder pensioen – destijds zo’n 900.000 mensen – te verlagen.

Begin 2022 schreef toenmalig minister Schouten (Sociale Zaken) aan de Kamer dat het idee niet zou werken. De Europese richtlijn over aanbestedingen zou zulke algemene eisen aan de bedrijfsvoering niet toestaan.

Commissie

Later dat jaar kwam er echter een reactie vanuit de Europese Commissie. In antwoord op vragen van Pensioen Pro liet die weten dat er toch wel mogelijkheden zijn. Een aanbestedingseis aan de pensioenopbouw van werknemers mag, zolang die zich beperkt tot werknemers die betrokken zijn bij het contract, aldus de commissieambtenaren, en zolang die niet indirect discriminerend is voor buitenlandse bedrijven (bijvoorbeeld door specifiek Nederlandse pensioenregeling te eisen).

De Commissie liet zelfs weten dat aanbestedingen in haar ogen juist een ‘strategisch instrument’ kunnen zijn om sociale doelen te bereiken, en wees erop dat meerdere overheden aanbestedingen ook hebben gebruikt om arbeidsvoorwaarden bij de leveranciers te verbeteren. Daarop volgden in 2022 nieuwe verzoeken om onderzoek door de Stichting van de Arbeid en de Tweede Kamer (motie van D66 en PvdA).

Nieuw onderzoek

Minister Van Hijum constateerde deze week, na juridisch onderzoek, dat het wettelijk verplichten van een pensioeneis bij een aanbesteding op zich inderdaad wel kan. Maar dan alleen voor bedrijven die al onder een bestaande verplichtstelling vallen (min of meer zinloos, want zij hebben al pensioen) of – voor bedrijven die níet onder een verplichtstelling vallen – alleen voor de werknemers die werken aan die specifieke opdracht, en alleen voor de duur van de opdracht.

Het ministerie denkt dat dit alles slechts een ‘marginale bijdrage’ zou leveren aan het verkleinen van het aantal werknemers zonder pensioen. Tegelijk zouden de administratielasten voor overheden flink toenemen. Zij zouden bij bedrijven de pensioenvoorziening van werknemers moeten controleren en daar hebben ze weinig middelen voor, aldus de minister.

Het juridisch onderzoek is verricht door advocaat Matanja Pinto van DVLP Advocaten – via een onderhandse uitbesteding door het ministerie van Sociale Zaken. Pinto laat desgevraagd weten dat de pensioenvoorziening bij dit kantoor, naar aanleiding van de opdracht, is ‘bijgespijkerd’, via een regeling in de derde pijler. ‘Mkb’ers letten vaak niet op pensioen. Dit was wel een moment voor ons om er eens goed naar te kijken.’

Halveren

Het doel van de sociale partners is om de witte vlek in 2027 te halveren ten opzichte van 2019. Toen was die 936.000 werknemers groot, 13,4% van het totaal. In 2022 waren het 766.000 werknemers, 10,6% van het totaal. Er is dus al een reductie van 20% bereikt.

Maatregelen die hebben geholpen, zijn het verkorten van de wachttijd voor pensioenopbouw in de uitzendsector en het verplichten van pensioenopbouw bij payrollmedewerkers. Daarnaast zijn allerlei communicatie-initiatieven ondernomen. Nieuwe cijfers over de witte vlek worden in de zomer gepubliceerd door het CBS.