‘Nieuwe wet vraagt ook om nieuwe bestuurders’ — artikel bevat een betaalmuur

Na de transitie worden fondsbestuurders ook verantwoordelijk voor alles rond individuele pensioenvermogens. Adri van der Wurff vraagt zich af of de huidige bestuurders daar wel mee uit de voeten kunnen.

Ter geruststelling wordt wel eens gezegd dat er niet zo veel verandert als gevolg van de Wet toekomst pensioenen. Is dat echt zo?

Laten we eens kijken naar de direct betrokkenen, de pensioenfondsbestuurders. De bestuurlijke verantwoordelijkheid rond de overgang is enorm. Bestuurders zijn verantwoordelijk voor een uiterst complexe IT-operatie, waarbij de pensioensystemen ingrijpend veranderen. Zij zijn verantwoordelijk voor de datakwaliteit. Zij zijn verantwoordelijk voor de inrichting van de ingewikkelde toebedelingsregels en de ontwikkeling van een normenkader voor evenwichtigheid. Zij moeten over een nieuw stelsel communiceren, waarover bij de verkoop gezegd is dat iedereen erop vooruitgaat. Allemaal zaken waarop bestuurders door DNB en AFM niet getoetst zijn.

Dan noem ik nog slechts de aspecten van de overgang. Daarna wacht een wereld waar de meeste bestuurders geen enkele ervaring mee hebben: vermogensbeheer met individuele consequenties op de korte termijn. Bij het oorspronkelijke uitkeringssysteem kan men in de administratie volstaan met het optellen van toekenningen (middelloon maal opbouwpercentage) en het toepassen van eventuele indexaties. Op totaalniveau van het fonds moet er voldoende geld zijn om die verplichtingen waar te maken, maar het vermogen en de verplichtingen komen elkaar alleen geconsolideerd tegen in het balansbeheer en risicobeleid. En de deelnemers krijgen jaarlijks een uniform overzicht van de opgebouwde pensioenaanspraak.

Reserves

Dat alles wordt geheel anders in het nieuwe premiesysteem. Het draait om opgebouwde bedragen die bestaan uit individuele premie-inleg, rendementstoerekeningen op basis van risicoprofielen en eventuele compensaties uit reserves. De aanspraken en vermogens worden nog steeds geconsolideerd om af en toe te checken of de premie-afspraak nog toereikend is voor adequate uitkeringen. Maar het totale vermogen moet nu ook op detailniveau uitgesplitst worden en gecommuniceerd. Zulke individuele opgaven van vermogensaanspraken, die gebaseerd zijn op allerlei directe en indirecte regels en rendementen uit verschillende vermogenscategorieën, zijn nieuw voor de meeste huidige pensioenbestuurders, gezien ook de discussie over de communicatie en de lange en de korte ‘kassabon’. 

Misschien zou dit alles nog niet zo erg zijn als de pensioenbestuurders alleen verantwoordelijk waren voor het beleid en niet voor de uitvoering. Maar dat is niet het geval. Pensioenfondsen zijn juridische eenheden die verantwoordelijkheid hebben voor hun producten. In het nieuwe systeem gaan de sociale partners meer over het beleid en het pensioenfonds tekent met de opdrachtaanvaarding voor de uitvoering daarvan, zoals beschreven in een Netspar-publicatie van de onvolprezen René Maatman. 

Alle niveaus

Daarmee worden de bestuurders verantwoordelijk voor de uitvoering, op alle niveaus van alle ketens, ook die van het vermogensbeheer. Dat betekent dat ze bij het besluit over te gaan voldoende zekerheid moeten hebben dat op het nieuwe niveau van materialiteit, het individu, alles goed geregeld is: de volledigheid en kwaliteit van de gegevens, de kwaliteit en robuustheid van de IT-systemen, de verknoping van vermogensaanspraken en vermogenseenheden op datzelfde individuele niveau. 

Sterker nog, ik denk dat de bestuurders krachtens hun zorgtaak zich ervan moeten vergewissen dat op alle niveaus van de keten de uitvoering effectief en (kosten)efficiënt is. De deelnemers zijn immers geheel afhankelijk van de uitkomsten van die uitvoeringsketens en kunnen niet met hun voeten stemmen en een andere uitvoerder zoeken voor hun pensioenregeling. In dat verband verbaast het mij dat de AFM niet zichtbaarder betrokken is bij de hele overgang. En hoewel de Autoriteit Consument & Markt recent wel zorgen heeft geuit over vormen van marktmacht die ze verontrustend vinden, hebben ook zij nog geen opmerkingen gemaakt over de extra eisen die deze vorm van marktmacht in de pensioensector met zich meebrengt.

Een enorme IT- en communicatie-uitdaging bij de overgang, waarna een echt ander pensioenproduct geleverd moet worden. Er verandert dus wel iets. Wat zien we daarvan terug op bestuurlijk niveau? Natuurlijk zijn er altijd personele wisselingen, maar grosso modo lijkt zelfs de magere diversiteit gehandhaafd. Veelal dezelfde mensen blijven met dezelfde bestuursmodellen in dezelfde rollen werken aan een systeem dat – zoals elke insider weet – compleet anders is. Bij MN, dat alleen nog vermogensbeheer gaat doen, vertrekt Frits van Bruggen, nota bene een man met een flinke bancaire en verzekeringservaring. Bij de pensioenbestuurders heb ik nog geen vergelijkbare actie gezien. Geldt het automatisch invaren soms ook voor alle huidige bestuurders?

Adri van der Wurff is voormalig pensioenbestuurder