‘Pensioen draait niet om geld maar om mensen’ — artikel bevat een betaalmuur

Adri van der Wurff heeft besloten te stoppen als columnist voor Pensioen Pro. Zijn laatste column, gisteren uitgesproken op het Pensioen Pro Focuscongres, treft u hieronder aan.

In de komende vijf minuten wil ik het eens niet hebben over invaren en de transitie. Niet over ftk, Wtp, db of dc, maar gewoon over: pensioenen. Want hoe klein of hoe groot de transitie ook is, hoe soepel of gevaarlijk ook, het blijft gewoon gaan over pensioenen.

Nu willen de pensioenprofessionals, de sociale partners, de bestuurders, de adviseurs en wie hier ook maar in de zaal zit, nog wel eens denken dat pensioen primair over geld gaat. Over dat geld wordt dan ook volop gesproken. ‘Wat zit er in het persoonlijke potje?’; ‘wat is de gemiste indexatie?’; ‘welk bedrag aan nog niet hersteld vereist eigen vermogen wordt onder tapijt geveegd er door het invaren?’, en ga zo maar door, tot vervelens aan toe.

Ik denk dat al die mensen ongelijk hebben.

Pensioen draait niet primair om geld. Pensioen draait om mensen.

Om het menselijke onvermogen in je eentje je financiële toekomst te regelen. Om de overmoed van beleggers die denken dat zij met hun slimheid de markt kunnen verslaan. Om de sociale partners die ingewikkelde compromissen moeten sluiten, waarbij niet iedereen er gegarandeerd op vooruit gaat, ook al suggereren ze dat wél, om het onderhandelresultaat aan hun achterban te verkopen. Om de wetgevers, die beleid maken, maar met te weinig aandacht voor de uitvoering.

Om de pensioenfondsbestuurders, die evenwichtige besluiten zouden moeten nemen, in een context die steeds ingewikkelder wordt en moeilijker van begin tot eind te overzien. En dan al die mensen, jong en oud, die verplicht deelnemen, er niet of nauwelijks iets over te zeggen hebben en dan al te snel alles voor zoete koek slikken… totdat ze denken dat ze een nadeel hebben.

Om al die mensen samen gaat het bij pensioenen. Om hun al te menselijke beperkingen, maar ook om hun vermogen in samenwerking prachtige dingen te doen, door samen aanzienlijk verstandiger en wijzer te zijn dan je dat in je eentje voor elkaar zou kunnen krijgen.

De psychologie van al die mensen is belangrijker dan het precieze geld.
Ik ken een dertiger die deelneemt bij een koploperfonds. Hij kreeg een transitie-upo met 20% minder pensioenkapitaal in zijn potje dan het totaal van de tot dan toe ingelegde premies (inclusief werkgeversbijdragen). Dat verschil is voor hem zo enorm veel geld, dat als het van hem afgepakt zou worden, hij direct naar de politie of de rechter zou stappen. Hij deed dat toch niet. Het gaat blijkbaar niet primair om geld. Hij weet niet precies hoe het in elkaar zit, maar hij vertrouwde mijn uitleg (het is een gevolg van de doorsneesystematiek), hij vertrouwt de mensen in het stelsel en daarmee het stelsel zelf.

Komt de pensioensector daarmee met alles weg? Nee, vertrouwen is van elastiek; het kan meegeven maar kan ook knappen. Deelnemers begrijpen vaak niet hoe het allemaal werkt, maar als het er op aankomt, komen ongemakkelijke waarheden altijd bovendrijven. En dan hebben we de poppen aan het dansen.

Ik heb me nu al meer dan 35 jaar beziggehouden met sociale fondsen en vooral pensioenfondsen, waarvan de laatste zeven jaren als vrijwillige, onafhankelijke columnist. Ik heb de overgang van eindloon naar middelloon meegemaakt, ftk, nftk en nu weer de Wtp. De grote overeenkomst is en blijft dat iets waarin individuele mensen niet goed zijn, hun financiële toekomst regelen, door andere mensen voor hen wordt gedaan.

De allerbelangrijkste boodschap die ik de sector dan ook wil meegeven is dat jullie zichtbaar verstandiger en wijzer moeten zijn dan al die afzonderlijke deelnemers voor wie jullie werken. Zorg dat je niet alleen naar het geld kijkt, wantrouw je eigen oordelen, pas op voor tunnelvisie, regel tegenspraak in plaats van tegenstand (zoals jullie nu doen), leg transparant en eerlijk verantwoording af. Verzwijg vooral de nadelen niet!

Kortom: zorg ervoor dat jullie je wapenen tegen jullie eigen menselijke beperkingen en optimaal gebruikmaken van elkaars menselijke vermogens. Als jullie dat doen, kan ik nu met een gerust hart met mijn vrijwilligerswerk als columnist stoppen en jullie – en de deelnemers! – een mooie toekomst wensen.

Adri van der Wurff is voormalig pensioenbestuurder en gepensioneerd deelnemer bij personeelspensioenfonds APG. De afgelopen zeven jaar schreef hij columns voor Pensioen Pro.