‘Pensioenreglemen­ten Wtp nog onvoldoende duidelijk’ — artikel bevat een betaalmuur

Het pensioenreglement is de vastlegging van de juridische relatie tussen pensioenfonds en deelnemer. De eerste reglementen zijn daarin onvoldoende scherp, vindt Anne Laning. Ook voor de accountantscontrole schieten ze tekort.

Stel, je bent deelnemer bij een pensioenfonds dat is ingevaren. Wat wil je dan in het pensioenreglement lezen? Of neem een accountant van een pensioenfonds dat recent is ingevaren; die moet als onderdeel van Toetsmoment 2 een verklaring afgeven bij de omrekening van de oude aanspraken en vermogen naar het nieuwe stelsel. Wat wil zo’n accountant dan in het pensioenreglement lezen?

Mijn achterliggende normenkader is dat het pensioenreglement de juridische relatie beschrijft tussen het pensioenfonds en de deelnemer. Zowel de deelnemer als het fonds moet zich erop kunnen beroepen bij de rechter. Het moet daarom duidelijk en volledig zijn, en zowel beschrijven wat er gebeurt bij invaren als hoe de nieuwe situatie ná invaren werkt. En omdat het reglement beschrijft wat er bij invaren gebeurt, kan dit ook het normenkader vormen voor de accountant die de omrekening bij invaren moet controleren.

Overgangsbepaling

Wat verwacht ik dan concreet? Om te beginnen met het invaren: ik verwacht in het reglement een overgangsbepaling te vinden, die aangeeft hoe de oude pensioenaanspraken en ingegane uitkeringen worden omgezet. Dus op basis van welke grondslagen het beschikbare vermogen wordt gewaardeerd, zoals de illiquide beleggingen, waarbij eenvoudig verwezen kan worden naar de waarderingsgrondslagen in de jaarrekening. Vervolgens expliciet de voorrangsregels voor de verdeling van het vermogen: hoeveel procent gaat in welke volgorde naar welke vermogenscomponenten en compensaties?

En het belangrijkste is: hoe worden de pensioenaanspraken en ingegane uitkeringen gewaardeerd, als sleutel voor het verdelen van het resterende beschikbare vermogen? Dus bijvoorbeeld welke sterftegrondslagen en welke rekenrente gelden er? De Wtp heeft al bepaald dat het sekseneutraal moet, logisch is om voor de rest aan te sluiten bij de jaarrekeninggrondslagen. Tot slot verwacht ik ook de spreidingstermijn en eventuele gerichte vermogenstoedelingen in deze overgangsbepaling.

Technische details om echt tot een best practice te komen zijn dan nog de timing en hoe wordt omgegaan met nagekomen waarderingen. Dus beschrijf bijvoorbeeld dat ingevaren wordt op basis van de beschikbare gegevens op 1 februari, dat herwaarderingen van beleggingen die daarna binnenkomen verwerkt worden als onderdeel van het overrendement in het nieuwe jaar, en dat nagekomen mutaties in deelnemersgegevens wel verwerkt worden. Andere keuzes zijn natuurlijk ook mogelijk, maar beschrijf het expliciet.

Werking na invaren

Als het gaat om de situatie na invaren, dan verwacht ik met name informatie over de toedeling van de verschillende rendementen, kosten en risicopremies. Dus beschrijf dat er als eerste een eenjaarsrente aan alle pensioenkapitalen wordt toegevoegd, daarna een beschermingsrendement naar de mate van de in het reglement opgenomen blootstelling per leeftijd, en dáárna het resterende rendement (overrendement) naar de mate van de in het reglement opgenomen blootstelling per leeftijd. Doe dit ook voor de actuariële ‘rendementen’, dus de mate van bescherming tegen microlangleven (dat zal 100% zijn, want het blijft levenslang pensioen) en macrolangleven (wijziging van sterftetafels).

Ook de verwerking van risicopremies (voor partnerpensioen en arbeidsongeschiktheid) en kosten moet helder zijn. Wat gaat van de premie af en wat gaat van de pensioenkapitalen af? Wat zijn de vul- en uitdeelregels voor de solidariteitsreserve en welke rendementen worden daaraan toebedeeld? Maar ook wat er gebeurt als de risicopremies en kostenopslagen ontoereikend zijn, of als er een positief resultaat op gemaakt wordt. In welke mate raakt dat de pensioenkapitalen? En kunnen de pensioenkapitalen aangesproken worden als de kostenvoorziening of het eigen vermogen te laag worden? Als het niet in het reglement geregeld is, heeft het pensioenfonds mijns inziens niet de juridische basis hiervoor.

Waar het uiteindelijk om gaat, is natuurlijk de uitkeringsfase. Ik verwacht bijvoorbeeld in het reglement te lezen hoe de eerste uitkering wordt bepaald, hoe schokken in de uitkeringsfase uitgesmeerd worden en hoe de splitsing in uitkeringsvermogen en spreidingsvermogen werkt.

Praktijk

En nu de praktijk. Er is een reden dat ik deze column schrijf. Elk van de pensioenreglementen van de eerste vijf reeds ingevaren fondsen heeft diverse van bovenstaande elementen, maar geen van deze vijf voldoet volledig aan deze verwachtingen. Er is bij de fondsen geen gemene deler waar het aan schort; elk fonds heeft zo zijn sterke punten en verbeterpunten.

Er is nog voldoende ruimte voor verbetering. Het verrassende is ook dat de pensioenreglementen geen onderdeel van het bij DNB in te leveren invaardossier zijn. Toetsing door DNB zou het schrijven van het reglement naar voren kunnen halen en een extra waarborg voor compleetheid en consistentie van beleid en reglement kunnen zijn.

Veel pensioenfondsen geven terecht aan dat het pensioenreglement ook toegankelijk en leesbaar voor deelnemers moet zijn, bijvoorbeeld met B1 taalniveau. Tegelijk mag dat geen afbreuk doen aan de juridische duidelijkheid en volledigheid. Gelukkig zijn AI-modellen heel goed in taal en kunnen ze heel goed teksten herschrijven.

Dus pensioensector, dit kan beter. Primair zodat de deelnemer weet welke rechten en verplichtingen hij of zij heeft. En ter reductie van het juridisch risico van pensioenfondsen.

Anne Laning is pensioeneconoom en toezichthouder en verantwoordelijk voor interne audit bij vijf pensioenfondsen. Hij is tevens docent bij de pensioenopleiding en de accountantsopleiding van de Universiteit Nyenrode. Eerder dit jaar won hij de gouden Pensioen Pro Award voor uitzonderlijke bijdrage aan de sector.