Vrijheid om te kiezen — artikel bevat een betaalmuur

Bíjna was het NSC-voorstel om deelnemers meer inspraak te geven aangenomen. De pensioensector slaakt een zucht van verlichting en gaat opgelucht verder met de implementatie van de Wtp, schrijft columnist Marc Heemskerk.

Ook ik was tegenstander van dit omstreden voorstel. Niet invaren is naar mijn oordeel een slechte keuze en ook koopkrachtsprookjes voor pensioengerechtigden die in september wellicht weer uit de politieke koker komen, zal ik inhoudelijk niet onderschrijven.

Maar het amendement heeft mij wel aan het denken gezet. Qua pensioenverwachting (in eurobedragen) was het zeker een slechte keuze voor hen die in het oude stelsel zouden blijven, maar was dit nu een reden om het te verwerpen? Als deelnemers dit echt willen, moet je het dan verbieden?

In de pensioensector zijn we geneigd collectief te denken. Ik ook. We hebben het goed voor met het collectief en proberen hiernaar te handelen. Dat deelnemers dan niet mogen kiezen, nemen we op de koop toe. Wij weten het immers beter dan de onkundige deelnemer. Allemaal waar. Maar het leidt tot veel onvrede bij deze deelnemer. En was de stelselherziening ook niet begonnen om die onvrede weg te nemen?

We kunnen ook anders denken. We beslissen voor het collectief, en als een deelnemer hiervan wil afwijken, kijken we of het collectief hierdoor wordt geraakt. Zo nee, dan staan we het toe, zo ja, staan we het niet toe!

Kijken we zo naar het amendement van Agnes Joseph, dan valt er toch nog wat voor te zeggen. De grote meute vaart in, dus de kosten blijven laag voor het grote collectief. Enkele ‘opstandigen’ varen niet in, maar wie betaalt de rekening? Feitelijk zijzelf. Hun indexatiepotentieel neemt af, hun kosten nemen toe, hun verwachte pensioen neemt af.  Maar als ze dit nu zelf willen, ook na een waarschuwing voor de gevolgen, moeten we dit dan niet gewoon toestaan? Wat mij betreft wel.  Het geeft in ieder geval de deelnemer voldoening. Waarbij het mij uiteraard wel pijn blijft doen dat deelnemers niet beseffen waarvoor ze kiezen.

Deze invulling van inspraak zal geen revolutie zijn voor het net ingevoerde pensioenstelsel. In de praktijk zal zeker 95% geen keuze maken of er geen behoefte aan hebben. Voor hen blijft de (uitstekende) standaardregeling van toepassing.

Ook privé loop ik tegen paternalisme aan. Mijn emigrerende zus en mijn geliefde vrouw willen beide hun ABP-pensioen laten ingaan op leeftijd 57 jaar, keurig fiscaal gefaciliteerd in het nieuwe stelsel. Om wat minder te kunnen werken, met aanvullend pensioen. Maar ABP en cao-partners (Pensioenkamer) hebben samen besloten dat deze behoefte er niet is omdat het inkomen naar hun oordeel dan te laag wordt, dus staan ze het niet toe. Dat de behoefte er niet is, komt mogelijk ook doordat bijna niemand weet dat pensioen überhaupt vervroegd in kan gaan, tenzij men een actuaris in de familie heeft.

Beide vrouwen zullen niet verhongeren met een kleiner pensioen, dus waarom zo halsstarrig?  Vervroegen kost het collectief niets en levert blije deelnemers op. En dit gaat dan om een marginaal punt.

Het beleggingsbeleid van ABP is een nog heikeler punt bij de achterban, te groen of juist niet groen genoeg. U zegt maar hoe groen? Nee dus, want dat beslist het bestuur. Ook hier wordt geschermd met een collectieve beleggingsmix – ‘one size fits all’ – maar met de omvang van ABP zou splitsing naar een grijze en groene portefeuille naar keuze van de deelnemer mogelijk moeten zijn.

Uiteraard moet de deelnemer worden gewaarschuwd bij keuzevrijheid, en de standaardkeuze moet de vermoedelijk financieel optimale keuze zijn. Maar verbieden is op termijn niet houdbaar. Eigen inspraak is gewenst, hoe onverstandig de individuele keuze ook mag ogen.

Er is nog werk te doen voor de pensioensector. Nou ja, het duurde bij mij ook zeker 25 jaar om mijn paternalisme wat terug te dringen. En het blijft moeilijk. Maar we blijven hopen voor onze pensioenfondsen, ABP als grootste voorop!

Marc Heemskerk is actuaris bij Mercer. Deze column schrijft hij op persoonlijke titel.