‘Verwerking echtscheidingen potentieel hoofdpijndossier’ — artikel bevat een betaalmuur

Veel echtscheidingsgegevens zijn nog niet verwerkt in de pensioenadministratie, waarschuwen drie actuarissen. Volgens hen hebben fondsen een enorme inhaalslag te maken en kunnen ze pas invaren als die achter de rug is. 

Volgend jaar gaan de eerste pensioenfondsen over naar het nieuwe pensioenstelsel. Vanaf dat moment wordt ook het collectieve pensioenvermogen van zo’n € 1.800 mrd over zo’n tien miljoen individuele deelnemers verdeeld. Dit invaren is een van de grootste financiële operaties ooit. Vandaar dat DNB veel aandacht vraagt voor het op orde brengen van de datakwaliteit, die nodig is om bij invaren tot een correcte vermogensverdeling te komen. Die verdeling moet in één keer goed zijn. Daarna is het vermogen verdeeld en is er geen weg terug. 

Anders gezegd: van een geklutst ei kun je wel roereieren bakken, maar van roereieren maak je nooit meer een geklutst ei. 

Gescheiden deelnemers

Een belangrijke complicatie voor de data bij en na het invaren zijn de nog niet administratief verwerkte echtscheidingen uit het verleden. Omdat één op de drie huwelijken eindigt in een echtscheiding, zitten er waarschijnlijk ruim één miljoen gescheiden deelnemers en partners in onze pensioenadministraties. In het huidige stelsel worden de benodigde gegevens voor de verdeling van het pensioen vaak pas bij pensionering in de administratie opgenomen. Bij invaren moeten deze gegevens echter ook bekend zijn. Uitvoerders onderschatten dit probleem. Ze moeten nog een gigantische inhaalslag maken.

De verwerking van scheidingen is complex, omdat de verdeling van het ouderdoms- en partnerpensioen op verschillende momenten in verschillende wetten en arresten is geregeld, en daarna meerdere keren is aangepast. De wettelijke verdeling van het ouderdomspensioen is bovendien mede afhankelijk van de datum van scheiding en de samenlevingsvorm. De verdeling kan gaan over het opgebouwde pensioen op de datum van scheiding of over de huwelijkse periode. Soms is het zelfs mogelijk dat er geen recht op verdeling is.

Welke partner wel of niet recht heeft op een bijzonder pensioen (een term uit de pensioenwetgeving) is afhankelijk van het geslacht van de ex-partner, de samenlevingsvorm en het moment van scheiding. In alle gevallen zijn er afwijkingen mogelijk op grond van het pensioenreglement, de huwelijkse voorwaarden of een echtscheidingsconvenant.

Gelijke verhoging

De rechten van de ex-partner moeten ook na invaren wettelijk in dezelfde mate verhoogd worden als het pensioen van de (gewezen) deelnemer. Een gelijke verhoging van het pensioenvermogen voor een ouderdom- en het partnerpensioen leidt echter in het nieuwe stelsel niet tot een gelijke verhoging van de toekomstige uitkeringen, omdat bij het bijzonder-partnerpensioen ook de sterftekans van de ex-partner van belang is. Omdat nog niet is uitgewerkt hoe pensioenuitvoerders na invaren kunnen zorgen voor gelijke verhoging zoals bedoeld door de Hoge Raad, kunnen uitvoerders niet bepalen wat de juiste administratieve verwerkingswijze is. 

Zolang een pensioenuitvoerder niet zeker weet dat een (gewezen) deelnemer in verband met echtscheiding geen rechten te verdelen heeft, moet de uitvoerder er rekening mee houden dat dit wel het geval kan zijn. Voor een goede uitvoering na invaren moet dan bekend zijn wie wat te verdelen heeft. De benodigde gegevens zijn onder meer afhankelijk van de datum van scheiding, en ook van individuele gegevens zoals datum aanvang relatie, samenlevingsvorm, geslacht van de partner, huwelijkse voorwaarden en het echtscheidingsconvenant. Ook is de pensioenregeling op de datum van scheiding nog relevant en die is soms lastig te achterhalen door alle fusies en reglementswijzigingen. 

Illusie

Het is een illusie om te denken dat deze gegevens voor iedereen voor het invaren te achterhalen zijn, al is het alleen maar omdat sommige deelnemers onvindbaar zijn. De complete en correcte vastlegging van alle benodigde data en de juiste verwerking van de verdeling van de aanspraken tussen ex-partners op het moment van invaren en een wettelijke juiste behandeling daarna, is een van de grootste uitvoeringsrisico’s. Dit heeft alle kenmerken van een potentieel hoofdpijndossier.

Op het moment van invaren worden niet alleen regelingen gewijzigd en vermogens verdeeld, maar tegelijkertijd ook de administratiesystemen en de communicatie aangepast. Tegelijkertijd is de Wet pensioenverdeling bij scheiding nog niet klaar, waardoor de wettelijke rekenregels ontbreken over hoe om te gaan met rechten en verhogingen van de te verdelen pensioenen na de transitie. 

De risico’s van invaren zijn onzes inziens bijzonder groot. Als de wet niet op tijd een oplossing biedt, lijkt maar één oplossing voorhanden: maak uitstel van invaren mogelijk, totdat de wetgeving goed is geregeld, het nieuwe stelsel goed werkt en de administraties zijn bijgewerkt. Hopelijk wint het gezonde verstand het van de ambitie.

Anton de Bekker, Jos Berkemeijer en Henk Bets zijn alle drie actuaris AG.