Uitvoeringskosten voor het eerst meer dan €10 mrd

Pensioenfondsen betaalden vorig jaar €10,3 mrd aan kosten voor pensioen- en vermogensbeheer. De fondsen betaalden bijna 17% meer aan assetmanagers dan een jaar eerder.

Dit blijkt uit het jaarlijkse kostenonderzoek van LCP, dat voor de tiende keer werd gehouden onder 195 pensioenfondsen. Nog nooit waren de uitvoeringskosten in absolute zin zo hoog. Volgens de consultant is de transparantie over kosten in het jaarverslag flink verbeterd, na een kritisch rapport van de AFM dit voorjaar.

De kosten voor pensioenbeheer, waaronder administratie- en bestuurskosten, stegen in 2020 met bijna €27 mln naar €1 mrd (+2,7%). Gedeeld door het aantal gepensioneerden en slapers was dit €107, tegenover €106 in 2019. Fondsen noemen als reden voor de kostenstijging: hogere governance- en bestuurskosten, evenals hogere advieskosten in voorbereiding op het nieuwe stelsel. Beroepspensioenfondsen hebben de hoogste kosten per deelnemer (€417), bedrijfstakpensioenfondsen de laagste (€86).

De vermogensbeheerkosten inclusief transactiekosten stegen vorig jaar met €1,3 mrd naar €9,3 mrd (+16,9%). Van deze stijging kwam €787 mln op het conto van prestatievergoedingen voor bijvoorbeeld private-equitymanagers; €438 mln kwam vanuit de transactiekosten. Eerder bleek dat de hogere prestatievergoedingen vooral bij drie fondsen waren te vinden. Bij ABP stegen ze met €482 mln, bij BpfBouw met €145 mln en bij PMT met €112 mln.

De transactiekosten liepen vooral aan het begin van de coronacrisis op, vanwege beperkte liquiditeit op de financiële markten. De stijging in 2020 werd verder veroorzaakt door hogere beheer- en bewaarkosten (€73 mln) en de post ‘overige’ (€43 mln).

Procentueel gezien lichte stijging

Als percentage van het gemiddeld belegd vermogen stegen de vermogensbeheerkosten (inclusief transactiekosten) van 0,55% naar 0,57%. Het gemiddeld belegd vermogen nam in 2020 met €187 mrd toe naar €1631 mrd (+12,9%). De kosten stegen dus harder dan het gemiddelde vermogen.

Volgens LCP wist 60% van de fondsen een kostendaling te realiseren van gemiddeld 0,03%. Bij de overige, met name grote fondsen, pakten de vermogensbeheerkosten hoger uit, gemiddeld 0,08%. Apf’en (0,40%) en opf’en (0,47%) hebben de laagste vermogensbeheerkosten. Apf’en en beroepsfondsen (0,50%) wisten een daling te realiseren. Bpf’en (0,60%) hebben de hoogste kosten en zagen die ook stijgen.

Hoewel de relatieve stijging van de vermogensbeheerkosten met 0,02% beperkt bleef, is LCP-consultant Jeroen Koopmans kritisch over de kostenstijging in euro’s. ‘Deze €1,3 mrd is niet belegd voor deelnemers. Het vermogen steeg door hogere rendementen op de beurs, maar het is niet per se zo dat assetmanagers daarvoor harder hebben moeten werken.’ De beloningsstructuur werkt vaak zo, dat een stijging van het vermogen ook leidt tot hogere vergoedingen.

De totale uitvoeringskosten (dus pensioen- en vermogensbeheer bij elkaar opgeteld) van de 195 onderzochte fondsen zijn de afgelopen vijf jaar flink gestegen. Van €7,6 mrd in 2016 naar €10,3 mrd in 2020 (+36%). De pensioenbeheerkosten stegen 3% naar €1 mrd; de vermogensbeheerkosten inclusief transactiekosten 41% naar €9,3 mrd (zie grafiek).

Kostenverantwoording verbeterd

Volgens Koopmans is de kostenverantwoording in de jaarverslagen over 2020 behoorlijk vooruit gegaan ten opzichte van 2019. ‘Duidelijk is dat de AFM-brief hierover is opgevolgd door de fondsen. Bijna drie kwart rapporteert volledig conform de richtlijnen van de Pensioenfederatie. Ongeveer de helft zet de eigen kosten af tegen een benchmark. Bijna een derde van de fondsen geeft een oordeel over het gerealiseerde kostenniveau. Dit is een verdubbeling.’