Het idee van NSC om invaren afhankelijk te maken van collectieve instemming van de deelnemers roept weerstand op. Onder meer van communicatiedeskundigen. Hun redenering klopt niet volgens Agnes Joseph. Het is volgens haar zelfs te lezen als een pleidooi om die instemming wél van tevoren te vragen.
Drie communicatiedeskundigen actief in de pensioensector noemen in Pensioen Pro het geven van collectief instemmingsrecht een plan dat ‘haast per definitie twee stelsels overeind houdt’. Dit vind ik een opmerkelijke uitspraak. Zoveel mensen in de sector spreken vol lof over het nieuwe stelsel. ‘Iedereen gaat erop vooruit’. Het nieuwe stelsel zou ook begrijpelijker zijn dan het oude. Als dat zo is, dan moeten deze communicatieconsultants toch wel in staat zijn om de overstap naar het nieuwe stelsel zodanig uit te leggen dat deelnemers wel instemming geven.
Bovendien is goede uitleg en instemmingsrecht bij een aanpassing aan bestaande pensioenen niet iets nieuws. Het is al jaren wettelijk verplicht en gebruikelijk. Het heet een collectieve waardeoverdracht. Voor de Wet toekomst pensioenen in werking trad deze zomer, ging dat als volgt. Stel een pensioenfonds wilde de uitkeringen omzetten in persoonlijke vermogens. Dan moest je daar helder over communiceren en kreeg iedereen individueel instemmingsrecht. Ik heb zelf recentelijk nog zo’n traject begeleid, en dat ging prima. De meerderheid van de deelnemers stemde in.
Alarmbellen
De communicatieconsultants schrijven verder: ‘Mensen begrijpen niet hoe het nu geregeld is, laat staan wat er komt.’ En ook: ‘Er is dan ook geen uitleg denkbaar, waarmee we werkelijk begrip kunnen realiseren.’ Hier gaan bij mij persoonlijk alle alarmbellen af. Als communicatiedeskundigen het invaren niet kunnen uitleggen, is er een groot probleem in de sector. Concluderen ze nu dat ze mensen maar beter geen instemming kunnen geven, omdat ze het nieuwe stelsel niet kunnen uitleggen? Dit lijkt mij juist een argument om nog eens goed te kijken naar een invaarbeslissing.
Veel mensen kunnen nu al de keuze maken tussen een ‘vaste’ en ‘variabele’ pensioenuitkering. Dit is wettelijk verplicht voor deelnemers in de huidige premieregelingen. Hier heeft de sector standaard communicatiemodellen voor. Daarmee kunnen deelnemers de vaste en variabele uitkeringen met elkaar vergelijken. Hoezo kunnen ze de keuze tussen een vaste (bestaande) uitkering en een variabele nieuwe uitkering dan ineens niet meer overzien bij de overstap naar het nieuwe stelsel?
Mensbeeld
De communicatieconsultants stellen bovendien dat ik er geen eerlijke wedstrijd van maak. Omdat je mensen niet objectief kunt laten kiezen. Ze stellen dat ik uitga van de homo economicus. Dat doe ik juist niet. Het voorstel om nog eens goed te kijken naar het invaren heeft, naast juridische redenen, ook alles te maken met de al te menselijke kenmerken die zij zelf opsommen. Velen willen graag inspraak bij zo’n grote wijziging van hun pensioeninkomen. Geef je dat niet dan leidt dat mogelijk tot veel onzekerheid, frustratie en stress. Vandaar dat wij voor deze nog nooit vertoonde overheveling van pensioengeld van het oude naar het nieuwe stelsel pleiten voor betrokkenheid en een expliciet oordeel van de deelnemers.
De communicatieconsultants vragen zich ook af hoe fair dat plan is. Het vragen van instemming over het invaren vergelijken ze met het Britse referendum over de Brexit als een van de ‘rampzalige voorbeelden uit het recente verleden’. Maar hun redenering klopt fundamenteel niet. Wij pleiten er juist voor om in plaats van standaard invaren (en daarmee de banden met het oude rigoureus door te snijden) dat niet zomaar te doen en voorzichtigheid in acht te nemen. Het organiseren van collectieve instemming helpt juist om ernstige ongelukken te voorkomen.
Draagvlak
Invaren is een enorme wijziging van de pensioenen. Het voorstel van Nederland om in te varen is uniek, andere landen hebben er bij pensioenhervormingen voor gekozen om bestaande rechten te laten staan. Bovendien gaan verzekeraars in Nederland ook niet invaren. Willen pensioenfondsen van de transitie naar het nieuwe stelsel een succes maken, dan moeten ze inspraak geven. Dat is ook goed voor het draagvlak van en vertrouwen in de pensioenfondsen zelf. Verder maakt het invaren juridisch minder kwetsbaar. Ik zou pensioenfondsen willen zeggen: wacht niet op nieuwe wetgeving, geef deelnemers gewoon de mogelijkheid tot instemming bij omzetting van hun bestaande pensioen.
En aan de communicatieadviseurs die de aanleiding waren tot dit artikel: maak alsjeblieft snel een slag om alle pensioenveranderingen duidelijk te maken, dat bent u verplicht aan de deelnemers.
Agnes Joseph is kandidaat-Tweede Kamerlid voor NSC.
10 reacties
NSC pleit een nieuwe bestuurscultuur met meer oog voor de uitvoering. Het pleit ook voor een individueel instemmingsrecht op invaren. Dat betekent bijv. 10 miljoen brieven in meerdere talen en 2 administratiesystemen (€!). Ik vind dat NSC in dit betoog keihard wegkijkt van de uitvoeringspraktijk en daar maak ik mij grote zorgen over. (OPT)
Ik vind van het idee van NSC lastig dat straks (oud-)collega’s over elkaars pensioen gaan beslissen. Dat heb je met een referendum waar de meerderheid beslist. Doe het dan in de vorm van een bepaalde default (niet invaren of invaren) en het recht van een opt-out, zodat ieder voor zich beslist. Dat voorkomt ook dat er onevenwichtige invaarherverdelingen plaats vinden, want de pensionado economicus stemt dan niet in.
Linksom of rechtsom hou je dan wel oude aanspraken in het fonds, bij de een meer dan bij de ander. Daarom hoort bij de opt-out ook de wettelijke mogelijkheid om de oude FTK-aanspraken dekkingsgraadneutraal over te dragen naar een fonds waar dat meer substantie heeft en voorlopig houdt. Dat komt de efficiency dan ten goede.
Uitstekend stuk van Agnes Joseph. Ik heb dit zelf bij de onderhandelingen over een nieuwe pensioenregeling bij de detailhandel ook voorgesteld, met dezelfde argumenten, die van tafel werden geveegd. Men wil zich niet laten overtuigen, zeker niet door argumenten die ‘not invented here’ zijn. Dat was al zo in het tijdperk ‘het Nederlandse DB systeem is het beste ter wereld en een gelijke premie is verboden leeftijdsdiscriminatie’; en het is nu weer zo in het tijdperk ‘de Nederlandse SPR is de beste ter wereld en gelijke premie is geen verboden leeftijdsdiscriminatie maar juist verplicht’.
Overigens, die deelnemers die niet voor het invaren van hun rechten zouden kiezen, doen dat omdat zij waarde hechten aan zekerheid op hun pensioenuitkering. Dat laatste kan ook uitstekend uitgevoerd worden door een verzekeraar. Na verzekering zit een pensioenfonds helemaal niet opgescheept met twee toezichtskaders binnen één fonds. Dus de angst van het aanhouden van twee toezichtskaders is niet terecht.
Communicatie is geen wondermiddel. Het gaat om het samenspel tussen beleid, product en inzicht in menselijk gedrag. We staan met z’n allen voor een uitdaging.
Interessante suggestie aan pensioenfondsen om niet te wachten op nieuwe wetgeving, en deelnemers gewoon de mogelijkheid te geven tot instemming bij omzetting van hun bestaande pensioen. Hoe kijkt de auteur in dit verband aan tegen de limitatieve gronden ex art. 150l lid 4 PW waarop een invaarverzoek geweigerd kan worden? Daar staat het ontbreken van individuele instemming niet bij.
De bijdragen van Agnes Joseph waren hier – als uitstekend actuaris met een genuanceerde zakelijk, objectieve(r) mening over de toekomst van Stelsel en zeer productieve en constructieve bijdragen – méér dan op haar plek.
Inmiddels is haar mening die van een politicus en sterk politiek gekleurd. Is PensioenPRO nu een opinieblad en een platform voor politieke voorkeuren geworden?
Het is natuurlijk prima dat PensioenPRO ruimte geeft aan Opinie. Het onderscheid tussen onafhankelijke redactionele bijdragen en gekleurde content is wel lastig te zien. Gerespecteerd en toonaangevend Finance blad BankingReview had of heeft – als magazine – een andere pagina en bladkleur voor opinie en gesponsorde pagina’s – om de grens tussen de redactionele en de gekleurde stukken – duidelijk(er) te maken. Dat zou hier ook mogen gelden.
Ik vind dit een lastig te duiden artikel van de politica Joseph. Ik vindt je jammer dat de objectieve(r) constructieve bijdragen van de actuaris Joseph verloren zijn gegaan voor de sector.
Mijn mening: de Homo Economicus bestaat niet. Echt niet. Beschouw de WIKI pagina waar de biases (cognitieve vervormingen en vooroordelen) van de mens beschreven staan en u raakt – met de wetenschap – overtuigd dat de mens niet heel erg goed in staat is verstandige beslissingen te nemen over een bate p de lange termijn, als dat moet worden afgewogen tegen een kost of een nadeel op de korte termijn. (Zie WIKI “List of Cognitive Biases”) .
Agnes wil de dialoog in Pensioenland een jaartje of 15 terugzetten. Alle tegenstellingen, veroorzaakt door apert onjuiste en verkeerde maar hopeloos vast verankerde denkbeelden over vermeende achteruitgang of benadeling steken de kop weer op.
Er is écht een reden dat er sprake is van een vertegenwoordigende representatieve democratie. Zeker vandaag de dag wordt een nuchtere, kwalitatieve, complexe volksraadpleging hopeloos overschaduwd en verpest door populisme, communicatieve agressie en de onbeholpen en destructieve manier waarop we omgaan met onze recent verworven – maar niet bestaande – sociale media “mediacratie”.
Waaruit meer vervorming, onzin (“Personal Truths”) en – bewuste – onthechting voorkomt dan deze maatschappij aankan. De ontwrichters wrijven handenwringend in hun handen: weer een onderwerp waarop ze de Westerse maatschappij kan dwarsbomen en genadeloos haar eigen belangen en agenda kan najagen.
Complexe beslissingen zijn er nu juist voor de politiek en niet voor de deelnemers. Vervolgens is het wel zaak deze uit te leggen.
Met enige verbazing las ik de reactie van Agnes Joseph op het pleidooi van drie doorgewinterde communicatieprofessionals. De reactie dat met communicatie het beeld van mensen over hoe pensioen wordt ervaren (volledig) te sturen zou zijn, gaat voorbij aan de realiteit. Ook als het ‘voor ieder beter zou worden’ hoeven mensen dat nog niet zo te ervaren. Beeldvorming wordt door zoveel meer dan communicatie bepaald. De bias die mensen hebben bepaald hoe je luistert en leest. De relevantie die het voor je heeft in het hier en nu is bepalend voor de motivatie om je er überhaupt inhoudelijk in te verdiepen.
De afgelopen jaren heeft geleerd dat slechts een beperkt aantal mensen bereid zijn hun oordeel te vormen op basis van data en feiten. De meeste daarvan zitten in de bubbel die ‘de pensioensector’ heet. Onze inhoudelijke discussie over het pensioensysteem gaan aan de gewone burger veelal voorbij. En dat neem ik niemand kwalijk. Want waarom je verdiepen als het makkelijker is om ‘gewoon iets te vinden’. Omdat dat dit het heersende sentiment is of een familielid het vindt.
Dan is het fijn dat een aantal belangrijke beslissingen worden genomen door ‘volksvertegenwoordigers’. In de wereld van pensioen zijn dat de sociale partners die de CAO opstellen, en de besturen van pensioenfondsen. Die halen op wat hun achterban belangrijk vindt. Deelnemers worden dus wel degelijk betrokken. En zit zo niet onze hele democratie in elkaar?
Dus ook in de wereld van pensioen heeft de individu invloed. De vraag is echter of alle keuzes op individueel niveau moeten worden gemaakt of dat het belang van het collectief soms zwaarder weegt. Betrekken en beslissen zijn niet hetzelfde.
Het zou Agnes Joseph sieren haar oor te luisteren te leggen bij professionals op het gebied van gedragsbeïnvloeding en communicatie voordat ze de verantwoordelijkheid voor het maken van verstandige keuzes volledig bij de communicatie legt. Net zo min als wij de hoogte van de pensioenuitkering de verantwoordelijkheid van actuarissen maken.