Deelnemers aan een solidaire regeling willen kunnen kiezen tussen een vaste en een variabele uitkering. Volgens Daan Kleinloog en Marc Stougie is het relatief eenvoudig pensioenfondsen de mogelijkheid te geven deze keuze daadwerkelijk aan te bieden aan hun deelnemers.
Deelnemers vinden het vaak belangrijker te kunnen kiezen tussen een vaste en een variabele uitkering, dan tussen verschillende beleggingsprofielen. Dat blijkt uit verschillende enquêtes die wij de afgelopen tijd uitvoerden. Een significante groep deelnemers antwoordt bevestigend op de stelling: ‘Ik wil zelf kunnen kiezen tussen een vaste pensioenuitkering óf een naar verwachting hogere, maar wat minder zekere uitkering die ook verlaagd kan worden’.
Dit soort uitkomsten goed interpreteren, is lastig. Betekent een ‘ja’ op dergelijke stellingen dat deelnemers echt de behoefte hebben om zelf deze keuzemogelijkheid te hebben? Of betekent het alleen een behoefte aan zekerheid ten aanzien van de pensioenuitkering?
Bovendien is het de vraag of deelnemers zich goed beseffen welke nadelen kleven aan deze keuzemogelijkheid. De algemene opvatting is namelijk dat deze keuzemogelijkheid alleen kan worden aangeboden in de flexibele premieregeling, waarbij geen beleggingsrisico’s kunnen worden gedeeld in de risicodelingsreserve. Vooralsnog lijkt het erop dat de risicodelingsreserve niet uit (over)rendement gevuld mag worden.
Buffer
Het delen van de beleggingsrisico’s in een solidariteitsreserve in de solidaire regeling kan zorgen voor aanzienlijke verlagingen van de kortingskansen, met (dus) meer ruimte voor het nemen van beleggingsrisico. De behoefte aan zo’n buffer, die beleggingsrisico’s kan opvangen in economisch slechtere tijden, blijkt uit de enquêtes groot te zijn. Op dit moment lijken beide behoeftes zich niet goed te laten combineren: het lijkt kiezen tussen óf een meer stabiele variabele uitkering bij de solidaire premieregeling óf het bieden van keuzemogelijkheid tussen een vaste en variabele uitkering bij de flexibele premieregeling.
Wij denken dat dat deze tegenstelling niet nodig is. Het beperkte shoprecht geldt alleen in de flexibele premieregeling: de deelnemer heeft daarin altijd het wettelijke recht om te kunnen kiezen voor een vaste uitkering. Wij zijn van mening dat het in een solidaire premieregeling mogelijk gemaakt moet worden om aan individuele deelnemers een vrijwillige shopmogelijkheid te bieden. Zij krijgen dan de mogelijkheid op de pensioendatum het persoonlijk pensioenvermogen over te dragen naar een verzekeraar voor de inkoop van een vaste pensioenuitkering. Het is dan geen (wettelijke) shoprecht, maar een op fondsniveau aangeboden shopmogelijkheid.
Gek
Op basis van de huidige wetgeving (artikel 80 Pensioenwet) kan een waardeoverdracht op verzoek van de deelnemer op de pensioeningangsdatum worden gehonoreerd voor huidige premieregelingen. In het concept wetsvoorstel wordt deze mogelijkheid echter gek genoeg beperkt tot flexibele premieregelingen. Wij zien niet in waarom dit voor solidaire regelingen in het nieuwe stelsel uitgesloten moet worden. Daarbij lijkt het logisch om als voorwaarde te stellen dat het aandeel in de solidariteitsreserve niet mag worden meegegeven. Dat is een nadeel van deze keuzemogelijkheid, maar daar staat dan de eventueel door de betreffende deelnemer gewenste nominale zekerheid tegenover.
Tot slot merken wij op dat de impact van deze waardeoverdrachten op de solidariteit binnen het collectief van het fonds naar verwachting zeer beperkt is. Allereerst wordt het aandeel in de solidariteitsreserve waarschijnlijk dan immers niet meegegeven. Ten tweede blijkt uit diverse onderzoeken dat het hebben van keuzemogelijkheden in algemene zin door deelnemers gewaardeerd wordt, maar dat daar in de praktijk weinig gebruik van wordt gemaakt.
Daarmee kan binnen een solidaire regeling met een opting-out-mogelijkheid voor een nominaal vaste pensioenuitkering een voor bepaalde deelnemers gewenste tussenoplossing ontstaan tussen collectiviteit/solidariteit en individuele keuzemogelijkheden.
Daan Kleinloog en Marc Stougie zijn beiden actuaris bij Sprenkels & Verschuren