Het idee van NSC om invaren afhankelijk te maken van collectieve instemming van de deelnemers roept weerstand op. Onder meer van communicatiedeskundigen. Hun redenering klopt niet volgens Agnes Joseph. Het is volgens haar zelfs te lezen als een pleidooi om die instemming wél van tevoren te vragen.
Drie communicatiedeskundigen actief in de pensioensector noemen in Pensioen Pro het geven van collectief instemmingsrecht een plan dat ‘haast per definitie twee stelsels overeind houdt’. Dit vind ik een opmerkelijke uitspraak. Zoveel mensen in de sector spreken vol lof over het nieuwe stelsel. ‘Iedereen gaat erop vooruit’. Het nieuwe stelsel zou ook begrijpelijker zijn dan het oude. Als dat zo is, dan moeten deze communicatieconsultants toch wel in staat zijn om de overstap naar het nieuwe stelsel zodanig uit te leggen dat deelnemers wel instemming geven.
Bovendien is goede uitleg en instemmingsrecht bij een aanpassing aan bestaande pensioenen niet iets nieuws. Het is al jaren wettelijk verplicht en gebruikelijk. Het heet een collectieve waardeoverdracht. Voor de Wet toekomst pensioenen in werking trad deze zomer, ging dat als volgt. Stel een pensioenfonds wilde de uitkeringen omzetten in persoonlijke vermogens. Dan moest je daar helder over communiceren en kreeg iedereen individueel instemmingsrecht. Ik heb zelf recentelijk nog zo’n traject begeleid, en dat ging prima. De meerderheid van de deelnemers stemde in.
Alarmbellen
De communicatieconsultants schrijven verder: ‘Mensen begrijpen niet hoe het nu geregeld is, laat staan wat er komt.’ En ook: ‘Er is dan ook geen uitleg denkbaar, waarmee we werkelijk begrip kunnen realiseren.’ Hier gaan bij mij persoonlijk alle alarmbellen af. Als communicatiedeskundigen het invaren niet kunnen uitleggen, is er een groot probleem in de sector. Concluderen ze nu dat ze mensen maar beter geen instemming kunnen geven, omdat ze het nieuwe stelsel niet kunnen uitleggen? Dit lijkt mij juist een argument om nog eens goed te kijken naar een invaarbeslissing.
Veel mensen kunnen nu al de keuze maken tussen een ‘vaste’ en ‘variabele’ pensioenuitkering. Dit is wettelijk verplicht voor deelnemers in de huidige premieregelingen. Hier heeft de sector standaard communicatiemodellen voor. Daarmee kunnen deelnemers de vaste en variabele uitkeringen met elkaar vergelijken. Hoezo kunnen ze de keuze tussen een vaste (bestaande) uitkering en een variabele nieuwe uitkering dan ineens niet meer overzien bij de overstap naar het nieuwe stelsel?
Mensbeeld
De communicatieconsultants stellen bovendien dat ik er geen eerlijke wedstrijd van maak. Omdat je mensen niet objectief kunt laten kiezen. Ze stellen dat ik uitga van de homo economicus. Dat doe ik juist niet. Het voorstel om nog eens goed te kijken naar het invaren heeft, naast juridische redenen, ook alles te maken met de al te menselijke kenmerken die zij zelf opsommen. Velen willen graag inspraak bij zo’n grote wijziging van hun pensioeninkomen. Geef je dat niet dan leidt dat mogelijk tot veel onzekerheid, frustratie en stress. Vandaar dat wij voor deze nog nooit vertoonde overheveling van pensioengeld van het oude naar het nieuwe stelsel pleiten voor betrokkenheid en een expliciet oordeel van de deelnemers.
De communicatieconsultants vragen zich ook af hoe fair dat plan is. Het vragen van instemming over het invaren vergelijken ze met het Britse referendum over de Brexit als een van de ‘rampzalige voorbeelden uit het recente verleden’. Maar hun redenering klopt fundamenteel niet. Wij pleiten er juist voor om in plaats van standaard invaren (en daarmee de banden met het oude rigoureus door te snijden) dat niet zomaar te doen en voorzichtigheid in acht te nemen. Het organiseren van collectieve instemming helpt juist om ernstige ongelukken te voorkomen.
Draagvlak
Invaren is een enorme wijziging van de pensioenen. Het voorstel van Nederland om in te varen is uniek, andere landen hebben er bij pensioenhervormingen voor gekozen om bestaande rechten te laten staan. Bovendien gaan verzekeraars in Nederland ook niet invaren. Willen pensioenfondsen van de transitie naar het nieuwe stelsel een succes maken, dan moeten ze inspraak geven. Dat is ook goed voor het draagvlak van en vertrouwen in de pensioenfondsen zelf. Verder maakt het invaren juridisch minder kwetsbaar. Ik zou pensioenfondsen willen zeggen: wacht niet op nieuwe wetgeving, geef deelnemers gewoon de mogelijkheid tot instemming bij omzetting van hun bestaande pensioen.
En aan de communicatieadviseurs die de aanleiding waren tot dit artikel: maak alsjeblieft snel een slag om alle pensioenveranderingen duidelijk te maken, dat bent u verplicht aan de deelnemers.
Agnes Joseph is kandidaat-Tweede Kamerlid voor NSC.